พานขันหมากเอก ขันหมากโท

พานขันหมากเอก ขันหมากโทคืออะไร? ขันหมาก 19 คู่มีอะไรบ้าง – Weddinglist


การแห่ขันหมาก เป็นขั้นตอนหนึ่งในการแต่งงานตามประเพณีแบบไทยที่จะต้องมีการเตรียมเครื่องประกอบพิธีให้ถูกต้อง ซึ่งหลายคนอาจยังไม่รู้ว่าพานขันหมากเอก ขันหมากโท พานขันหมาก 19 คู่คืออะไร? แล้วจะมีวิธีการเตรียมของในยังไงบ้าง เพราะฉะนั้น ในบทความนี้จะพาทุกคนมาทำความเข้าใจเกี่ยวกับเรื่องนี้ไปพร้อมกันเลย!

แห่ขันหมาก คืออะไร

การแห่ขันหมากเป็นหนึ่งในพิธีการสำคัญและเป็นสีสันของการแต่งงานแบบไทยเลยก็ว่าได้ ซึ่งฝ่ายเจ้าบ่าวจะต้องแห่ขบวนที่ประกอบไปด้วยพานต่าง ๆ ไปยังบ้านของเจ้าสาว ตามคติไทยโบราณเชื่อว่าการแห่ขันหมากเป็นเหมือนการที่ฝ่ายชายแสดงความเคารพและให้เกียรติต่อฝ่ายหญิง มีการมาสู่ขออย่างเป็นทางการโดยการให้ผู้ใหญ่ฝั่งตนเองหรือบุคคลที่ตนเองเคารพนับถือมานำขบวนขันหมาก เพื่อเป็นการอวยพรให้ประสบความสำเร็จในชีวิตคู่ด้วย

ขันหมาก 19 คู่ คืออะไร?

เป็นพานสำหรับใส่เครื่องประกอบพิธีในการแห่ขันหมากของเจ้าบ่าวเพื่อไปสู่ขอฝั่งเจ้าสาว โดยจะมีการแบ่งเป็นพานขันหมากเอก และขันหมากโท มีเครื่องประกอบพีธีประมาณ 19 ชนิด โดยส่วนมากจะใช้การจัดวางพานละ 1 คู่ ซึ่งจะมีการวางตำแหน่งคนถือพานแต่ละชนิด ตามรูปแบบขบวนขันหมากแบบไทยดั้งเดิม ดังนั้น เมื่อรวมกันแล้วจึงมีการเรียกว่าเป็นขันหมาก 19 คู่ นั่นเอง

ขันหมาก 19 คู่ คืออะไร

เครื่องขันหมากแต่งงาน มีอะไรบ้าง?

อย่างที่ได้เกริ่นไปแล้วว่าการเตรียมเครื่องขบวนขันหมากแต่งงานนั้นจริง ๆ แล้วมีความสำคัญมาก ถ้าตามธรรมเนียมเดิมก็จะประกอบไปด้วยพานขันหมาก 2  ประเภท ได้แก่ พานขันหมากเอกและขันหมากโท โดยจะมีการจัดเป็นแบบคู่หรือเดี่ยวก็แล้วแต่ประเพณีความนิยมของแต่ละท้องถิ่น เพราะฉะนั้นเดี๋ยวเรามาดูกันว่าแต่ละพานจะมีเครื่องประกอบพิธีอะไรและมีการจัดวางยังไงบ้าง 

ขันหมากเอก ประกอบไปด้วย

1. พานหมาก: เป็นพานขันหมากที่ประกอบไปด้วย หมาก 8 ผล พลู 4 เรียง (เรียงละ 8 ใบ) ถุงเงิน 2 ถุง  ถุงทอง 2 ถุง ซึ่งแต่ละถุงจะบรรจุเมล็ดธัญญาพืช เช่น ถั่วเขียว งาดำ ข้าวเปลือก และข้าวตอก สื่อถึงความรักและชีวิตคู่ที่มีแต่จะเจริญงอกงาม โดยจะใส่แยกไว้เป็นถุง ๆ วางไว้บนพานที่ตกแต่งด้วยใบเงิน ใบทองและใบนาค นิยมให้คนที่ฝ่ายชายเคารพหรือคนเป็นแบบอย่างในการใช้ชีวิตคู่มาถือพานนี้แล้วเดินนำขบวน เพื่อความเป็นสิริมงคล

2. พานสินสอด: เป็นพานสำหรับใส่ของหมั้นอย่าง เงิน  ทอง  เพชรต่าง ๆ วางไว้ในพานเดียวกัน โดยจะใช้เป็นพานเดียวหรือพานคู่ก็ได้แต่จะต้องมีผ้าคลุมสินสอดไว้ ส่วนใหญ่ใช้ผ้าลูกไม้ ซึ่งตัวพานจะต้องรองหรือตกแต่งสินสอดทองหมั้นด้วย ใบเงิน ใบทอง  ใบนาค กลีบกุหลาบ กลีบดาวเรือง กลีบบานไม่รู้โรย  ดอกมะลิ ดอกรัก ถุงเงิน และถุงทอง เพื่อสื่อถึงความมั่งคั่ง เจริญรุ่งเรือง

3. พานแหวนหมั้น: ส่วนใหญ่มักจะใช้พานขนาดเล็กที่พอดีกับการวางกล่องแหวนหมั้นของฝ่ายชายและฝ่ายหญิงไว้ด้วยกัน โดยจะมีการประดับตกแต่งด้วยดอกไม้สีสันสวยงามหรือดอกไม้ที่มีความหมายมงคล

4. พานธูปเทียนแพ: พานนี้จะใช้สำหรับให้ผู้หลักผู้ใหญ่รับไหว้ในพิธี เพื่อแสดงความนอบน้อมต่อบรรดาญาติผู้ใหญ่ ซึ่งเจ้าบ่าวจะต้องเป็นคนถือในขบวน จึงไม่นิยมใช้พานขนาดใหญ่มากจนเกินไป โดยจะประกอบไปด้วยธูป เทียนและกระทงดอกไม้

5. พานผ้ารับไหว้ผู้ใหญ่: เป็นพานใส่ของสำหรับไหว้ผู้ใหญ่ โดยจะมีการเตรียมไว้ 1-2 พาน ตามสถานการณ์ เช่น ถ้าฝ่ายเจ้าบ่าวหรือเจ้าสาวต้องการไหว้บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วด้วยจะต้องเตรียมอีกพาน ซึ่งจะประกอบไปด้วย  ผ้าขาวสำหรับนุ่ง 1 ผืน และผ้าสำหรับห่ม 1 ผืน เทียน และธูปหอม ดอกไม้ 1 กระทง แต่ถ้าญาติผู้ใหญ่ยังมีชีวิตก็ใช้แค่พานเดียว ประกอบไปด้วย ผ้านุ่ง 1 ผืน ผ้าห่ม 1 ผืนไม่ต้องมีธูปเทียนและดอกไม้

6. พานเชิญขันหมาก: เป็นพานขันหมากของฝ่ายเจ้าสาว เตรียมไว้ 1 พาน  โดยจะให้ถือเพื่อต้อนรับขบวนขันหมากของฝ่ายชายก่อนเข้าไปผ่านประตูเงิน ประตูทอง ไม่นิยมทำพานขนาดใหญ่มากจนเกินไป เพราะส่วนใหญ่จะให้เด็กเป็นคนถือ ในพานจะประกอบไปด้วย หมาก พลู บุหรี่ใส่ไว้เล็กน้อย

ขันหมากเอก ประกอบไปด้วย

7.  พานต้นกล้วย-ต้นอ้อย: ส่วนใหญ่จะมีการตัดต้นกล้วยและต้นอ้อยมาวางบนพาน โดยจะเตรียมมาพานละ 1 คู่ เป็นการสื่อถึงการอวยพร ให้ทำมาค้าขายเจริญรุ่งเรือง และขอให้มีลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง ปัจจุบันไม่นิยมยกเป็นพาน แต่จะมีการตัดต้นกล้วยและต้นอ้อนเล็ก ๆ มาให้เถ้าแก่ของฝ่ายชายถือแทน

8. ร่มสีขาว: เป็นส่วนของเครื่องประกอบพิธีเสริม ให้เตรียมไว้ 2 คัน โดยจะให้เถ้าแก่ของทั้งสองฝ่ายเป็นคนถือ

9. ช่อดอกไม้: เป็นการจัดช่อดอกไม้เล็ก ๆ สำหรับเจ้าบ่าวถือและใช้มอบให้เจ้าสาวตอนประกอบพิธี 

ขันหมากโท ประกอบไปด้วย

ขันหมากโท เป็นกลุ่มพานที่จะใช้จัดเครื่องประกอบพิธีประเภทอาหารคาวหวานที่เป็นมงคลทั้งหลาย  ซึ่งมักจะจัดเป็นคู่ ๆ อาจมีการตกแต่งเล็กน้อยหรือมีการนำกระดาษสีแดง สีขาว สีชมพูมาตกแต่งให้ดูสวยงาม โดยพานขันหมากโทจะประกอบไปด้วย

พานขันหมากโท ประกอบไปด้วย

1. พานขนม: เป็นพานที่จะมีการจัดเรียงขนมไทยมงคลต่าง ๆ ไว้ทั้ง 9 ชนิด โดยจะต้องมีขนมไทย อาทิ ทองหยิบ ทองหยอด ฝอยทอง ทองเอก จ่ามงกุฎ เสน่ห์จันทร์ ลูกชุบ ขนมกง และขนมชั้น แต่หากขนมไทยชนิดไหนที่หายากก็สามารถหาขนมที่มีชื่อหรือความหมายมงคลอย่างอื่นมาแทนก็ได้ เพื่อเป็นเหมือนการอวยพรให้ชีวิตหอมหวาน แต่จะไม่นิยมใช้ขนมต้มแดง ต้มขาว หรือขนมที่ใช้ในงานสีดำมาจัด เพราะเชื่อว่าเป็นขนมที่ใช้ในการทำพิธีทางไสยศาสตร์

2. พานขนมขนมเปี๊ยะ: ให้เตรียมพานขนมนี้ไว้ 1 คู่ ตามคติโบราณเชื่อว่า ขนมชนิดนี้เป็นขนมมงคลของคนจีนที่สื่อถึงความมั่งคั่งร่ำรวย ความสมบูรณ์พูลผลด้วยเงินทอง รวมถึงช่วยเสริมเรื่องความรัก และความสามัคคีในครอบครัวด้วย

3. พานขนมอับซัง: ให้เตรียมไว้ 1 คู่ ขนมจันอับเป็นขนมที่มักใช้ฉลองในพิธีมงคล สื่อถึง ความสุข สมหวัง และความเจริญก้าวหน้าในชีวิตตามความเชื่อของคนจีน

4. พานวุ้นเส้น: เวลามีงานมงคลหากมีเมนูที่ทำจากเส้นหรือวุ้นเส้น นับว่าเป็นอาหารมงคล เพราะวุ้นเส้นมีความหมายว่าขอให้รักกันแน่นเหนียวและยืนยาวเหมือนวุ้นเส้น ดังนั้น ควรเตรียมพานนี้ไว้ในขบวนด้วย 1 คู่

5. พานไก่ต้ม หมูนอนตอง: ให้เตรียมไว้อย่างละ 1 พาน ใช้สำหรับถือในขบวนแก่ เป็นสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์ มีกินมีใช้ไม่ขัดสน ครอบครัวมีแต่เจริญรุ่งเรือง

6. พานมะพร้าว: เตรียมไว้  1 คู่ เป็นพานที่สื่อถึงความบริสุทธิ์ การมีสุขภาพดี ไม่เจ็บไข้ได้ป่วย การสร้างครอบครัวที่รักใคร่ผูกพันกัน

7. พานกล้วยหอม: เตรียมไว้ 1 คู่ตามคติโบราณกล้วยเป็นผลไม้มงคล ใช้ในพิธีมงคล ซึ่งการมีพานกล้วยและพานอ้อยในขบวนขันหมาก สื่อถึงการอวยพรให้คู่บ่าวสาวให้มีลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง รวมถึงให้ทำมาค้าขายเจริญรุ่งเรือง มีเงินทองไหลมาเทมาด้วย

8. พานส้มโอ: เตรียมไว้ 1 คู่ ส้มโอเป็นผลไม้มงคล สัญลักษณ์ของการเงิน การค้าขายที่รุ่งเรือง และความสมบูรณ์ ตลอดปี และตลอดไป

9. พานชมพู่: เตรียมไว้ 1 คู่ ชมพู่เป็นผลไม้ที่เสริมทั้งความรักและเงินทอง จึงนิยมมีพานนี้ไว้ในการแห่ขบวนขันหมากด้วย

10. พานขนมไว้สำหรับแจกญาติผู้ใหญ่: เป็นพานที่เอาไว้จัดวางขนมอยกอีกที เพื่อเอาไว้วางประกอบพิธีและแจกจ่ายขนมให้กับแขกในงานหลังเสร็จพิธีหมั้นด้วย

ปัจจุบันขันหมากโทจะมีการปรับและประยุกต์ให้มีความง่ายขึ้น อาจจะตัดบางพานออกไปบ้าง เหลือไว้เพียงพานที่ใส่อาหารคาวหวานและพานผลไม้แค่บางชนิด รวมทั้งยังมีรูปแบบของพานขันหมากและการจัดวางให้เลือกแตกต่างกันไป แต่ก็ยังคงเต็มเปี่ยมไปด้วยความหมายที่มงคลเหมือนเดิม นอกจากนี้เจ้าบ่าวและเจ้าสาวสมัยใหม่แทบไม่ต้องจัดเตรียมของสำหรับพิธีขันหมากเองให้ยุ่งยาก เพราะว่ามีบริการจัดเตรียมขบวนขันหมากให้แบบครบครัน โดยทาง Wedding Planner จะช่วยเตรียมในส่วนของการจัดเครื่องประกอบพิธีขันหมากสำคัญ ๆ ทั้งหมดให้ค่ะ 

ภาพประกอบจาก sitphotograph.com, Pinterest